سالهاست که در اکثر شهرهای بزرگ مردم با معضلی چون صنایع و مشاغل مزاحم و آلاینده در محلهای سکونت خویش مواجه هستند و شهرداریها نیز تلاش دارند که نسبت به انتقال صنایع مزاحم و تعطیلی مشاغل پر سرو صدا رفع مزاحمت کنند.
با گذر از هر محلهای میتوانیم مشاغلی را چون تعمیرگاه، صافکاری که مشاغل پر سروصدایی هستند یا مشاغلی که اکثر اجناس خویش را در معبر عمومی قرار میدهند و یا فعالیت شرکتهای تجاری را که باعث ایجاد مزاحمت برای سایر ساکنان مجتمع که اکثرا مسکونی هستند، میشوند، مشاهده کرد یا شغلهایی را میبینیم که آلاینده تولید یا بهداشت شهری را تهدید میکنند و بالاخره حتی با گذشت چندین سال از ممنوعیت عرضه دام در محدوده خدماتی شهرها همچنان مشاهده میشود که در بعضی از منازل یا اماکن افراد سودجو اقدام به فروش احشام میکنند. بنابراین ضروری است مردم با کمیسیونی آشنا شوند که میتوانند شکایت و مشکلات خویش را در آنجا مطرح و محلات خویش را از چنین مشکلاتی آزاد سازند. گاهی صاحبان صنایع و چنین مشاغلی به تذکرات سایر ساکنان محل اعتنایی نمیکنند، اینجاست که قانونگذار به منظور جلوگیری از فعالیت چنین افرادی و به منظور مقابله با تاسیس و ایجاد شغلهای مزاحم چارهای اندیشیده و بند 20 ماده 55 قانون شهرداریها را پیشبینی کرده است.
علیرضا بهاری، وکیل پایه یک دادگستری، در بیان کارکردهای این کمیسیون این ماده قانونی به «حمایت» میگوید: مهمترین وظایف این کمیسیون جلوگیری از ایجاد و تاسیس اماکنی است که به نحوی موجب بروز مزاحمت برای ساکنان شهرها میشود. البته اهداف دیگری نیز در تاسیس این کمیسیون نقش داشتهاند که به این شرح است:
- جلوگیری از ایجاد و تاسیس اماکنی که به نحوی فعالیت آنها مخالف اصول بهداشت شهری است.
- جلوگیری از تاسیس و فعالیت تمامی مشاغلی که مزاحمت و سر و صدا ایجاد میکند همچنین شغلهایی که موجب تجمع حشرات و جانوران میشود.
- جلوگیری از فعالیت شغلهایی که در اماکن مسکونی با تاسیس دفاتر اداری و بهداشتی موجب ایجاد مزاحمت برای سایر ساکنان میشود.
- جلوگیری از همه مشاغلی که در تعارض بهداشت شهری است مثل کورههای آجرپزی، واحدهای آبکاری و ...
- نظارت و مراقبت در وضع دودکشهای اماکن و کارخانهها که کارکردن آنها دود ایجاد میکند تا از آلودهشدن هوای شهر جلوگیری شود.
نقش کمیسیون در دعاوی موضوع بند 20 ماده 55
اما در صورتی که شخصی بعد از مشاهده مشاغل زیانآور و آلودهکننده بخواهد موضوع را در کمیسیون بند 20 ماده 55 قانون شهرداریها پیگیری کند باید به کجا مراجعه کند و شکایت خود را چگونه مطرح کند؟ این کارشناس حقوقی در پاسخ به این سوال که این کمیسیون در کجا مستقر است و بر اساس درخواست چه اشخاصی تشکیل و به چه نحو عمل میکند و شهروندان جهت طرح شکایت از چنین مشاغلی باید به کجا مراجعه کنند؟ میگوید: در صورت مشاهده چنین مشاغلی شهروندان میتوانند شکایت خود را به حوزههای معاونت امور شهری و فضای سبز مناطق شهرداریها یا ادارات ساماندهی مستقر در مناطق یا به شرکت ساماندهی و مشاغل و صنایع مزاحم اعلام کنند و پس از اعلام شکایت کارشناسان ادارات ساماندهی که وابسته به حوزه معاونت امور شهری و فضای سبز هستند، به بررسی، بازدید از محل مورد نظر و تهیه گزارش اقدام و در صورت وارد دانستن شکایت اقدام به صدور نظریه در اجرای بند 20 ماده 55 قانون شهرداریها میکنند. وی ادامه میدهد: این نظریهها با توجه به نوع فعالیت صنایع و مشاغل در اشکال مختلفی صادر میشود. برای مثال در خصوص مشاغل مزاحم و پر سرو صدا در صورتی که موجب تولید دود یا پخش ذرات شیمیایی نکنند مهلت مناسب برای رفع مزاحمت صادر میشود یا در خصوص مشاغلی که به نحوی مزاحمت آنها موجب سلب آسایش سایر ساکنان میشود یا در صورتی که وجود فعالیتهای مذکور با شرایط محل مناسب نباشد، رای به تعطیلی و پلمپ محل صادر میکند.
تصمیمگیری در مورد مشاغل آلاینده
کمیسیون بند 20 ماده 55 قانون شهرداریها یک مرجع رسیدگیکننده اداری است و زیرمجموعه قوهقضاییه نیست بنابراین آیین دادرسی حاکم بر آن با دادگاههای عمومی متفاوت خواهد بود. این وکیل دادگستری در خصوص نحوه تصمیمگیری کمیسیون در خصوص صنایع و مشاغل آلاینده و آنهایی که در تعارض بهداشت شهری هستند، میگوید: بر اساس تصویبنامه هیات وزیران راجع به انتقال صنایع آلودهکننده و مزاحم محیطزیست شهر تهران به شماره 944/ت/119 مورخ 9/04/92 و به موجب ماده 2 قانون جلوگیری از آلودگی هوا مصوب (3/04/74) «انجام عملی که موجبات آلودگی هوا را فراهم کند، ممنوع است و شهرداری اقدام به صدور نظریه در خصوص انتقال آنها به خارج از شهر میکند».
نتیجه اجرا نکردن احکام کمیسیون
احکام مراجع قضایی و شبهقضایی لازمالاجرا هستند و دولت اجرای آنها را تضمین میکند بنابراین به آسانی نمیتوان از زیر بار اجرای هیچ رایی شانه خالی کرد. این کارشناس حقوقی با بیان اینکه شهرداری در نظریههای صادره به مالکان با توجه به موارد ذکرشده مهلت لازم برای اجرای نظریه پیشبینی میکند، اظهار میکند: چنانچه ظرف مهلت تعیینشده نسبت به آن برای رفع مزاحمت یا انتقال آن به خارج از شهر اقدام کنند شهرداریها رأسا توسط ماموران خویش نسبت به اجرای نظریه صادره اقدام میکنند. بهادری میافزاید: نظریههای صادره در به تایید مسئولان ذیربط در شهرداریها از جمله معاون امور شهری و فضای سبز منطقه و شهردار ناحیه مربوط و مسئول کمیسیون بدوی بند 20 ماده 55 میرسد.
قطعی شدن آرای کمیسیون
ممکن است این سوال پیش بیاید که آیا نظریه صادره در مناطق قطعی است و باید بیدرنگ اجرا شود یا خیر؟ این وکیل دادگستری در پاسخ به این پرسش میگوید: نظریه صادره از سوی شهرداری ظرف مدت 10 روز قابل اعتراض در کمیسیون بند 20 ماده 55 قانون شهرداریهاست که دارای سه عضو است و در شورای اسلامی شهر تشکیل میشود و در صورتی که صاحبان صنایع نسبت به نظریه شهرداری اعتراضی داشته باشند، میتوانند اعتراض خود را در دبیرخانه کمیسیون ثبت کنند. کمیسیون پس از بررسی و در صورت وارد دانستن اعتراض آن را نقض و اقدام به صدور رأی میکند و در غیر این صورت با ابرام نظریه شهرداری برای اجرا، رأی را به شهرداری ارسال تا پس از ابلاغ نسبت به اجرای آن اقدام کند.بهاری همچنین در ادامه عنوان میکند: رأی صادره از کمیسیون بند 20 ماده 55 قطعی و بر اساس قانون جدید دیوان عدالت اداری ظرف 3 ماه قابل شکایت در دیوان عدالت اداری است. رای مراجع رسیدگیکننده تا زمانی که قطعی نشده باشد اجرا نمیشود، هر چند این قاعده استثنائاتی دارد، آرای کمیسیون بند 20 ماده 55 قانون شهرداریها از جمله این استثناها نیست بنابراین آرای این کمیسیون باید ابتدا قطعی سپس اجرا شود. علاوه بر این باید توجه داشت که مرجع اعتراض از این آراء، دیوان عدالت اداری است.
وی تاکید میکند: ممکن است این مسئله در ذهن متبادر شود که شهرداری میتواند نسبت به تعطیلی واحدهایی نظیر دفاتر فنی و مهندسی، مطب پزشکی که در مجتمع های مسکونی فعالیت میکنند، اقدام کند یا با میوهفروشیهایی که اقدام به فروش میوه در مقابل واحدهای کسبی خویش میکنند و مشاغلی که مخالف بهداشت شهری نیست، اما در رفت وآمد و عبور و مرور باعث مشکلات میشوند یا با آژانسهای تاکسی و نمایشگاههای اتومبیل که فاقد پارکینگ لازم هستند و خودروهای خود را در معبر عمومی پارک میکنند برخورد و آنها را به نحوی مجبور به رفع مزاحمت نماید؟ این کارشناس حقوقی بیان میکند: هرچند در قانون به بعضی از مشاغل اجازه فعالیت در اماکن مسکونی متعلق به مالک اعطا شده است، این را نباید نادیده گرفت که در صورت مزاحمت و ایجاد سر و صدا به نحوی که موجبات آزار و اذیت سایر ساکنان فراهم شود، میتوان نسبت به تعطیلی و پلمپ آنها اقدام کرد و در خصوص مشاغلی چون آژانس تاکسی و نمایشگاهداران که موجب مزاحمت میشوند نیز شهرداری میتواند در اجرای بند 20 کمیسیون ماده 55 اقدام به تعطیلی و پلمپ آنها کند.