شماره : 387956
تاریخ : 10/8/1388
جناب آقای دكتر
ریاست محترم دانشگاه علوم پزشكی
با سلام و احترام
باتوجه به اینكه سلامت جسمی، روانی، معنوی و اجتماعی از مهمترین ابعاد وجودی هر فرد بوده و تأمین آن بر اساس اصل 29 قانون اساسی از مهمترین تعهدات حاكمیت در جمهوری اسلامی ایران است و بر این اساس وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی خود را در قبال ارائه مطلوب خدمات سلامت برای آحاد جامعه مسئول می‌داند.
نظام سلامت كارآمد نیازمند مشاركت فعالانه و تعامل مناسب میان گیرندگان و ارائه كنندگان خدمات سلامت است. مراكز ارائه‌ی خدمات سلامت، باید نهادی برای درك و احترام به حقوق و مسئولیت‌های گیرنده خدمت، خانواده‌ی آنان، پزشكان و سایر مراقبت‌كنندگان باشد. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی امیدوار است در سایه تعهد ارائه دهندگان و گیرندگان خدمات سلامت نسبت به وظایف خود و احترام به حقوق دیگری، سلامت جامعه در بالاترین سطح ممكن تأمین گردد.
براین اساس منشور حقوق بیمار با هدف تبیین حقوق گیرندگان خدمات سلامت و ارتقای رعایت موازین اخلاقی در یكی از مهمترین عرصه‌های خدمات سلامت كه همان عرصه درمان می‌باشد با مشاركت صاحب‌نظران و ذینفعان طی سه سال تدوین و پس از تصویب در شورای سیاست‌گذاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی به شرح پیوست ابلاغ می‌گردد (پیوست). در جهت اجرای جامع و مؤثر این منشور انجام موارد ذیل ضروری به نظر می‌رسد.
الف) در راستای عملیاتی شدن هر چه سریع‌تر مفاد منشور، دانشگاههای علوم پزشكی و كلیه مراجع ذیربط، نظرات خود را در خصوص موانع و راهكارهای اجرایی شدن هر حق حداكثر تا پایان آذر ماه تنظیم و به دبیرخانه شورای سیاست‌گذاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی ارسال نمایند.
ب) شورای سیاست‌گذاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی پس از جمع بندی نظرات به دست آمده با تشكیل كارگروه مشورتی مناسب دستور العمل اجرایی منشور حقوق بیمار را تا پایان سال جاری تنظیم نماید.
ج) معاونت سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی تا پایان سال جاری بر اساس منشور مصوب شاخص‌های ارزیابی وضعیت حقوق بیمار را در مراكز ارائه كننده خدمات سلامت طراحی و از سال آینده آن را در ارزشیابی مراكز، عملیاتی نماید.
د) معاونت آموزشی با همكاری معاونت سلامت، برنامه آموزشی حقوق بیمار را در كوریكولوم‌های آموزشی رشته‌های مختلف علوم پزشكی به فراخور نیاز گنجانده و كارگاهها و سمینارهای آموزشی مناسب را در این خصوص طراحی و یا حمایت نمایند
ه) معاونت تحقیقات و فن آوری ضمن همكاری در انجام مواد ب و ج، از انتشارات و پژوهش‌های میدانی و بنیادی صورت گرفته در حوزه حقوق بیمار حمایت نماید. همچنین در جهت فرهنگ‌سازی مناسب موضوع در سال 89 سمینار كشوری حقوق بیمار را مبتنی بر تجربیات به دست آمده برگزار نماید.
امید است به یاری خداوند متعال و در ظل توجهات امام علی ابن موسی الرضا علیه السلام در كوتاه‌ترین زمان ممكن شاهد تحقق حقوق آحاد جامعه در عرصه خدمات سلامت باشیم.
دكتر مرضیه وحید دستجردی
وزیـر
====
منشورحقوق بیمار در ایران
بینش و ارزش
یكایك افراد جامعه متعهد به حفظ و احترام به كرامت انسان ها می باشند. این امر در شرایط بیماری از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بر اساس قانون اساسی توجه به كرامت والای انسانی از اصول پایه نظام جمهوری اسلامی بوده ، دولت موظف است خدمات بهداشتی - درمانی را برای یكایك افراد كشور تأمین كند. بر این اساس ارائه خدمات سلامت باید عادلانه و مبتنی بر احترام به حقوق و رعایت كرامت انسانی بیماران صورت پذیرد.
این منشور با توجه به ارزشهای والای انسانی و مبتنی بر فرهنگ اسلامی و ایرانی و بر پایه برابری كرامت ذاتی تمامی گیرندگان خدمات سلامت و با هدف حفظ ، ارتقا و تحكیم رابطه انسانی میان ارائه كنندگان و گیرندگان خدمات سلامت تنظیم شده است.
حقوق بیمار
1- دریافت مطلوب خدمات سلامت حق بیمار است.
- ارائه خدمات سلامت باید:
1-1) شایسته شان و منزلت انسان و با احترام به ارزش‌ها، اعتقادات فرهنگی و مذهبی باشد ؛
2-1) بر پایه‌ی صداقت، انصاف،ادب و همراه با مهربانی باشد ؛
3-1) فارغ از هرگونه تبعیض از جمله قومی، فرهنگی، مذهبی، نوع بیماری و جنسیتی باشد ؛
4-1) بر اساس دانش روز باشد ؛
5-1) مبتنی بر برتری منافع بیمار باشد ؛
6-1) در مورد توزیع منابع سلامت مبتنی بر عدالت و اولویت های درمانی بیماران باشد ؛
7-1) مبتنی بر هماهنگی اركان مراقبت اعم از پیشگیری، تشخیص، درمان و توانبخشی باشد ؛
8-1) به همراه تامین كلیه امكانات رفاهی پایه و ضروری و به دور از تحمیل درد و رنج و محدودیت‌های غیرضروری باشد ؛
9-1) توجه ویژه‌ای به حقوق گروه‌های آسیب‌پذیر جامعه از جمله كودكان،زنان باردار، سالمندان، بیماران روانی، زندانیان، معلولان ذهنی و جسمی و افراد بدون سرپرست داشته باشد ؛
10-1) در سریع‌ترین زمان ممكن و با احترام به وقت بیمار باشد ؛
11-1) با در نظر گرفتن متغیرهایی چون زبان، سن و جنس گیرندگان خدمت باشد ؛
12-1) در مراقبت‌های ضروری و فوری (اورژانس)، بدون توجه به تأمین هزینه‌ی آن صورت گیرد. در موارد غیرفوری(الكتیو) بر اساس ضوابط تعریف شده باشد ؛
13-1) در مراقبت‌های ضروری و فوری (اورژانس)، در صورتی كه ارائه خدمات مناسب ممكن نباشد، لازم است پس از ارائه‌ی خدمات ضروری و توضیحات لازم، زمینه انتقال بیمار به واحد مجهز فراهم گردد؛
14-1) در مراحل پایانی حیات كه وضعیت بیماری غیر قابل برگشت و مرگ بیمار قریب الوقوع می باشد با هدف حفظ آسایش وی ارائه گردد. منظور از آسایش كاهش درد و رنج بیمار، توجه به نیازهای روانی، اجتماعی، معنوی و عاطفی وی و خانواده‌اش در زمان احتضار می‌باشد. بیماردر حال احتضار حق دارد در آخرین لحظات زندگی خویش با فردی كه می‌خواهد همراه گردد.
2- اطلاعات باید به نحو مطلوب و به میزان كافی در اختیار بیمار قرار گیرد.
1-2) محتوای اطلاعات باید شامل موارد ذیل باشد:
1-2-2) مفاد منشور حقوق بیمار در زمان پذیرش ؛
2-1-2) ضوابط و هزینه‌های قابل پیش بینی بیمارستان اعم از خدمات درمانی و غیر درمانی و ضوابط بیمه و معرفی سیستم های حمایتی در زمان پذیرش ؛
3-1-2) نام، مسؤولیت و رتبه‌ی حرفه‌ای اعضای گروه پزشكی مسئول ارائه مراقبت از جمله پزشك، پرستار و دانشجو و ارتباط حرفه‌ای آن‌ها با یكدیگر؛
4-1-2) روش‌های تشخیصی و درمانی و نقاط ضعف و قوت هر روش و عوارض احتمالی آن ، تشخیص بیماری، پیش آگهی و عوارض آن و نیز كلیه‌ی اطلاعات تأثیر‌گذار در روند تصمیم‌گیری بیمار ؛
5-1-2) نحوه‌ی دسترسی به پزشك معالج و اعضای اصلی گروه پزشكی در طول درمان ؛
6-1-2) كلیه‌ی اقداماتی كه ماهیت پژوهشی دارند.
7-1-2) ارائه آموزش‌های ضروری برای استمرار درمان ؛
2-2) نحوه‌ی ارائه اطلاعات باید به صورت ذیل باشد :
1-2-2) اطلاعات باید در زمان مناسب و متناسب با شرایط بیمار از جمله اضطراب و درد و ویژگی‌های فردی وی از جمله زبان، تحصیلات و توان درك در اختیار وی قرار گیرد، مگر اینكه:
- تأخیر در شروع درمان به واسطه‌ی ارائه‌ی اطلاعات فوق سبب آسیب به بیمار گردد؛ (در این صورت انتقال اطلاعات پس از اقدام ضروری، در اولین زمان مناسب باید انجام شود.)
- بیمار علی‌رغم اطلاع از حق دریافت اطلاعات، از این امر امتناع نماید كه در این صورت باید خواست بیمار محترم شمرده شود، مگر اینكه عدم اطلاع بیمار، وی یا سایرین را در معرض خطر جدی قرار دهد ؛
2-2-2) بیمار میتواند به كلیه‌ی اطلاعات ثبت‌شده در پرونده‌ی بالینی خود دسترسی داشته باشد و تصویر آن را دریافت نموده و تصحیح اشتباهات مندرج در آن را درخواست نماید.
3- حق انتخاب و تصمیم‌گیری آزادانه بیمار در دریافت خدمات سلامت باید محترم شمرده شود.
1-3) محدوده انتخاب و تصمیم‌گیری درباره موارد ذیل می‌باشد:
1-1-3) انتخاب پزشك معالج و مركز ارائه‌كننده‌ی خدمات سلامت در چارچوب ضوابط ؛
2-1-3) انتخاب و نظر خواهی از پزشك دوم به عنوان مشاور ؛
3-1-3)شركت یا عدم شركت درهر گونه پژوهش، با اطمینان از اینكه تصمیم‌گیری وی تأثیری در تداوم و نحوه دریافت خدمات سلامت نخواهد داشت ؛
4-1-3) قبول یا رد درمان های پیشنهادی پس از آگاهی از عوارض احتمالی ناشی از پذیرش یا رد آن مگر در موارد خودكشی یا مواردی كه امتناع از درمان شخص دیگری را در معرض خطر جدی قرار می‌دهد؛
5-1-3) اعلام نظر قبلی بیمار در مورد اقدامات درمانی آتی در زمانی كه بیمار واجد ظرفیت تصمیم‌گیری می‌باشد ثبت و به‌عنوان راهنمای اقدامات پزشكی در زمان فقدان ظرفیت تصمیم‌گیری وی با رعایت موازین قانونی مد نظر ارائه كنندگان خدمات سلامت و تصمیم‌گیرنده جایگزین بیمار قرار گیرد.
2-3) شرایط انتخاب و تصمیم‌گیری شامل موارد ذیل می‌باشد:
1-2-3) انتخاب و تصمیم‌گیری بیمار باید آزادانه و آگاهانه ، مبتنی بر دریافت اطلاعات كافی و جامع (مذكور در بند دوم) باشد ؛
2-2-3) پس از ارائه اطلاعات، زمان لازم و كافی به بیمار جهت تصمیم‌گیری و انتخاب داده شود.
4- ارائه خدمات سلامت باید مبتنی بر احترام به حریم خصوصی بیمار(حق خلوت) و رعایت اصل رازداری باشد.
1-4) رعایت اصل رازداری راجع به كلیه‌ی اطلاعات مربوط به بیمار الزامی است مگر در مواردی كه قانون آن را استثنا كرده باشد ؛
2-4) در كلیه‌ی مراحل مراقبت اعم از تشخیصی و درمانی باید به حریم خصوصی بیمار احترام گذاشته شود. ضروری است بدین منظوركلیه‌ی امكانات لازم جهت تضمین حریم خصوصی بیمار فراهم گردد؛
3-4) فقط بیمار و گروه درمانی و افراد مجاز از طرف بیمار و افرادی كه به حكم قانون مجاز تلقی می‌شوند میتوانند به اطلاعات دسترسی داشته باشند؛
4-4) بیمار حق دارد در مراحل تشخیصی از جمله معاینات، فرد معتمد خود را همراه داشته باشد. همراهی یكی از والدین كودك در تمام مراحل درمان حق كودك می باشد مگر اینكه این امر بر خلاف ضرورت‌های پزشكی باشد.
5- دسترسی به نظام كارآمد رسیدگی به شكایات حق بیمار است.
1-5) هر بیمار حق دارد در صورت ادعای نقض حقوق خود كه موضوع این منشور است، بدون اختلال در كیفیت دریافت خدمات سلامت به مقامات ذی صلاح شكایت نماید ؛
2-5) بیماران حق دارند از نحوه رسیدگی و نتایج شكایت خود آگاه شوند ؛
3-5) خسارت ناشی از خطای ارائه كنندگان خدمات سلامت باید پس از رسیدگی و اثبات مطابق مقررات در كوتاه‌ترین زمان ممكن جبران شود.
در اجرای مفاد این منشور در صورتی كه بیمار به هر دلیلی فاقد ظرفیت تصمیم‌گیری باشد، اعمال كلیه‌ی حقوق بیمار- مذكور در این منشور- بر عهده‌ی تصمیم‌گیرنده‌ی قانونی جایگزین خواهد بود. البته چنان‌چه تصمیم‌گیرنده‌ی جایگزین بر خلاف نظر پزشك، مانع درمان بیمار شود، پزشك میتواند از طریق مراجع ذیربط درخواست تجدید نظر در تصمیم‌گیری را بنماید. چنان‌چه بیماری كه فاقد ظرفیت كافی برای تصمیم‌گیری است، اما میتواند در بخشی از روند درمان معقولانه تصمیم بگیرد، باید تصمیم او محترم شمرده شود.