مهریه یا مهر صداق یکی از حقوق مالی پیش‌بینی شده برای زن در فقه اسلامی است. در نگاه اول ممکن است این دیدگاه به ذهن خطور کند که در فقه اسلامی زن به عنوان کالا و در قبال عوض معین که همان مهریه است، خود را به عقد زوج در می‌آورد. اما به نظر می‌رسد این دیدگاه به طور کامل قابل نقد است، زیرا در فقه اسلامی از مهریه به‌عنوان مهرصداق، یعنی آنچه مرد به وسیله آن صداقت و علاقه خود را به همسر نشان می‌دهد، یاد شده است. با این حال از آنجا که بسیاری از دعاوی مطروحه در محاکم قضایی پیرامون مطالبه مهریه است، دانستن نکاتی در این زمینه در تحقق قسمتی از حقوق شهروندان ضروری به نظر می‌رسد.
طبق قانون مدنی ایران، به محض وقوع عقد، زن مالک مهریه می‌شود و از این منظر هم تفاوتی بین عقد دائم و موقت وجود ندارد، اما تفاوتی که میان عقد دائم و منقطع وجود دارد، صحت وقوع عقد دائمی حتی بدون تعیین مهریه یا همان مهرالمسمی است، اما در عقد منقطع تعیین مهریه یکی از شرایط صحت وقوع عقد است. پس باید توجه داشت اگرچه زن در عقد موقت از نفقه و ارث محروم است اما تعیین مهریه در این عقد ضروری و الزامی است.
حال ممکن است این سؤال به ذهن خطور کند که چنانچه در عقد دائمی مهریه تعیین نشود وضعیت مهریه زن چگونه است؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت: به چنین زنی مهر المثل تعلق می‌گیرد. به این معنا که کارشناس با بررسی شرایط زن از لحاظ ظاهر، شغل، تحصیلات، موقعیت اجتماعی و... مشخص می‌کند که طبق عرف برای مثل و مانند چنین زنی چقدر مهریه تعیین می‌شود. البته این در صورتی است که نزدیکی بین زوجین واقع شده باشد. در غیر این صورت به زن مهرالمتعه تعلق می‌گیرد که کمتر از مهرالمثل است و در فقه از آن به عنوان مالی یاد شده که به عنوان مثال در حد یک انگشتری است.
از نکاتی که در تعیین کردن مهریه باید به آن توجه داشت وضعیت پرداخت مهریه تحت عناوین عندالاستطاعه و عندالمطالبه است. تفاوت‌هایی که بین این دو نحوه پرداخت وجود دارد به توانایی‌های مالی مرد باز می‌گردد. به این معنا که در خصوص وضعیت عندالمطالبه، صرف تقاضا و مطالبه زوجه، همسر موظف به پرداخت است و چنانچه به هر دلیلی اعم از نداشتن توانایی مالی یا تمایل نداشتن به پرداخت، مهریه را نپردازد، زن می‌تواند طبق قانون تا زمانی که مرد دین خود را پرداخت کند یا در صورت پذیرش اعسار و ناتوانی مالی او تا زمانی که پیش قسط مهریه را نپردازد وی را در حبس نگاه دارد.
البته طبق قوانین اخیر در صورتی که زوج به میزان 110عدد سکه تمام بهار آزادی را پرداخت کند دیگر در حبس نخواهد بود. اما زن می‌تواند چنانچه مرد مالی کسب کرد مابقی مهریه خود را از محل توقیف مال مطالبه کند. اما در خصوص وضعیت پرداخت عندالاستطاعه، زن فقط در صورت توانایی مرد حق مطالبه مهریه را دارد و بنابراین او تنها با معرفی اموال متعلق به همسر و توقیف آنها می‌تواند حقوق‌اش را در این زمینه دریافت کند.
نکته دیگری که در خصوص مهریه قابل ذکر است مربوط به زن باکره است. نکته نخست اینکه زن تا زمانی که باکره است و کل مهریه خود را دریافت نکرده می‌تواند از ادا کردن وظایف زناشویی از جمله تمکین امتناع کند و در عین حال نفقه معوقه‌اش را نیز مطالبه کند. به این حق قانونی و شرعی زن حق حبس گفته می‌شود، یعنی او می‌تواند بکارت خود را حبس کند تا زمانی که کل مهریه‌اش را از همسر دریافت کند. اما در صورت وقوع نخستین نزدیکی و ازاله بکارت این حق ساقط می‌شود و در این صورت چنانچه زن بدون عذر موجه قانونی از انجام وظایف زناشویی سر باز زند دیگر مستحق دریافت نفقه نخواهد بود.
حال به فرض اینکه طلاق زوجین در وضعیت باکره بودن زن واقع شود، او از کل مهرالمسمی تنها مستحق دریافت نیمی از آن خواهد بود. این وضعیت همچنین در شرایطی که زن به دلیل عنن و ناتوانی جنسی زوج نسبت به فسخ نکاح اقدام کند، اعمال می‌شود و در این صورت نیز تنها نیمی از مهریه به او تعلق می‌گیرد. باید دانست زن تحت هر شرایطی حتی ارتکاب جرم نسبت به همسر، مستحق دریافت مهریه است و شوهر نمی‌تواند به بهانه انجام امور خلاف‌شان از سوی همسرش از پرداخت مهریه به وی خودداری و این حق وی را ساقط کند.