این روزها ارسال تعداد زیاد پیامکهای تبلیغاتی به مشتركان تلفن همراه از نوع اعتباری یا دائمی از سوی اپراتورهای مختلف به معضلی تبدیل شده است. تعداد افرادی كه از دریافت چنین پیامکهایی ناراضی هستند هرروز بیشتر میشود، برخی از این پیامكها در زمانهای نامناسبی ارسال شده و آسایش مشتركان را از بین میبرد حتی گاهی مشتركان میگویند هزینه دریافت این پیامكها به پای خودمان نوشته میشود یا اگر از كشور خارج میشویم هزینهای چند برابر برایمان میآید. با گذشت مدت زیادی از ابلاغ مصوبه ممنوعیت ارسال پیامكهای تبلیغاتی بدون موافقت مشتركان شواهد نشان میدهد كه همچنان مشتركان اپراتورهای مختلف همچنان روزانه تعداد بیشماری پیامكهای تبلیغاتی ناخواسته دریافت میكنند. جدا از این مسائل باید به این موضوع اشاره كرد كه همانطور كه میدانیم رواج خرافات امروزه رو به گسترش است و این مسئله تا جایی زیاد شده كه اپراتورها هم به نوعی برای رواج آن تلاش میكنند و در پیامكهایی از قبیل انواع فال و طالعبینی توسط آن اپراتورها ارسال میشود. اكنون این پرسش مطرح است كه آیا این اپراتورها حق چنین كاری را دارند؟ یا ارسال پیامك تبلیغاتی حاوی مطالب خرافی قانونی است؟ از آنجا كه حق تبلیغ محترم است اما این تبلیغ نبایدورودبه حریم خصوصی افراد شود و به ترویج امور خلاف قانون، عرف و شرع بپردازد، بر همین اساس به بررسی راهكارهای قانونی برای رفع مزاحمتهای پیامكهای تبلیغاتی پرداختهایم.
دكتر حسن فدایی، مدیر آموزش كرسی حقوق بشر در گفت و گو با « قانون» در رابطه با ارسال پیامك تبلیغاتی توضیح داد: بسیاری از مشكلات ما ناشی از جهل و عدم آشنایی به برخی قوانین مانند قانون مجازات، مطبوعات و .... است. برخی سوءاستفادههای موجود هم ناشی از خلاء قانونی است. در خصوص پیامكهای تبلیغاتی یا در بحث ایمیلهای ناخواسته، قانون خاصی كه به طور دقیق این مسئله را جرمانگاری كند، وجود ندارد. میتوانیم از مواد موجود در قوانین مختلف مانند قانون مطبوعات ،قانون تجارت الكترونیك برای ارسال پیامها استفاده كنیم.
مصوبه ممنوعیت ارسال پیامك تبلیغاتی جزو مقررات تكمیلی پروانه اپراتورها
وی ادامه داد: اپراتورها بر این باور هستند كه مصوبه ممنوعیت ارسال پیامك تبلیغاتی بدون اجازه مشتركان جزو مقررات تكمیلی پروانه اپراتورها است. اگر آنها این مصوبه را رعایت نكنند قطعا خاطی محسوب میشوند و به لحاظ ورود به حریم خصوصی افراد برخلاف میل آنها باید پاسخگو باشند پس باید گفت مشتركان حق شكایت دارند.
فدایی تصریح كرد: محتوای پیامك ها به دو صورت اخلاقی ( پیامكهای تبلیغاتی)و غیر اخلاقی تقسیمبندی میشود. اگر پیامك ها غیر اخلاقی و به تعبیر قانونی مستهجن باشد افراد میتوانند به دادسرای محل وقوع جرم شكایت كنند. اما اگر پیامكها تبلیغاتی باشد در این حالت هم دو بحث وجود دارد یكی از طریق خود اپراتورهاست و دیگری پیامك های خصوصی است كه برخی امكاناتی را میخرند و پیامكهای تبلیغاتی مانند فال ارسال میكنند. آن دسته از پیامك هایی كه توسط خود اپراتورها ارسال میشود مشترك میتواند درخواست قطع آن را دهد كه در این حالت آن اپراتور موظف است هرچه سریع تر به قطع آن بپردازد. آن دسته از پیامكها مانند فال كه توسط دسته دوم ارسال میشود باید در نظر داشته باشند مشتركان می توانند از مواد موجود مانند ماده 697 استفاده كنند.
افراد میتوانند با مواد قانونی مانع سوءاستفاده اپراتورها شوند
این وكیل دادگستری عنوان كرد: در ماده 697 آمده است كه هر كس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جرائد یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به كسی امری راصریحا نسبت دهد یا آنها را منتشر نماید كه مطابق قانون آن امر جرم محسوب میشود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت نماید جز در مواردی كهموجب حد است به یك ماه تا یك سال حبس و تا (74) ضربه شلاق یا یكی از آنها حسب مورد محكوم خواهد شد. یا ماده 641 كه در آن آمده است كه هرگاه کسی به وسیله تلفن با دستگاههای مخابراتی دیگر برای اشخاص ایجاد مزاحمت نماید، علاوه بر اجرای مقررات خاص شرکت مخابرات، مرتکب به حبس از یک ماه تا 6 ماه محکوم خواهد شد. به موجب این مواد افرادی كه از این مواد قانونی اطلاع داشته باشند به راحتی میتوانند مانع سوءاستفاده اپراتورها شوند.
ارسال پیامك تبلیغاتی برخلاف اصول و بدیهیات حقوقی
وی خاطر نشان كرد: برخی شركت ها معتقد هستندكه افراد میتوانند از طریق ارسال پیامك خواستار لغو دریافت پیامكها شوند یعنی اپراتورها پیامك را ارسال میكنند اگر مشترك نخواست باید اعلام كند كه این برخلاف اصول و بدیهیات حقوقی است. افراد برای دریافت خدمات باید پیامك ارسال كنند نه برای عدم دریافت خدمات یعنی آنها خود را محق میدانند كه برای مشتركان پیامك ارسال كنند اگر كسی آن پیامك را نخواست اطلاع دهد و خواستار لغو آن شود. این موضوع برخلاف عقل و منطق است. باید به این نكته اشاره كرد كه بسیاری از افراد نمی دانند باید به كجا مراجعه و شكایت كنند طبعا این پیامكها را هم دریافت یا حتی گاهی برای آنها هزینه بر هم است.
با دریافت پیامك تبلیغاتی و قطع نشدن آن مشترك حق شكایت دارد
فدایی در پایان ذكر كرد : اپراتورها باید توجیه شوند كه افراد باید برای دریافت خدمات با اپراتورها در ارتباط باشند نه برای عدم دریافت خدمات. باید گفت نباید برخلاف مقررات عمل كنند. به نظر بنده اگر افراد اعتقاد به كسب حلال داشته باشند مشمول این آیه میشوند كه «اموال یکدیگر را به ناحق مخورید ، مگر، آنکه تجارتی باشد که هر دو طرف بدان رضایت داده باشید.» یعنی رضایت طرف مقابل در ارسال مطالب یا تنظیم قرارداد وجود نداشته باشد هر آنچه بهدست میآید كسب حلال نیست و کل مال به باطل است لذا از لحاظ اعتقادی هم باید در نظر داشت دریافت هزینههایی كه از قبل این ارسال پیامك ها بدون اجازه دارند هم شرعا مجاز نیست انشاءا... هم از لحاظ شرعی و قانونی توجیه باشند و اقدام به چنین اعمالی نكنند. پس اگر مشترك با دریافت چنین پیامكهایی كه مطالب غیر اخلاقی باشد دادسرا از باب توهین و فحشا بحث جرم را مطرح كند، اگر بحث اداری باشد از مخابرات میخواهد كه آن را قطع كند اگر قطع نشد میتواند از مجاری حقوقی پیگیری كند.
مصوبه ممنوعیت ارسال پیامك تبلیغاتی بدون اجازه مشترك
آیین نامه ساماندهی و نظارت بر خدمات پیامکی شبکه های ارتباطی در تاریخ 21 بهمن ماه سال ۹۳ در جلسه شورای عالی فضای مجازی به تصویب رسید. شورای عالی فضای مجازی به عنوان نهاد سیاستگذار در حوزه فضای مجازی کشور، با تصویب این آیین نامه، یک متولی برای این موضوع تعیین کرد و به موجب این مصوبه وظیفه ساماندهی ارسال پیامکهای انبوه تبلیغاتی و پیامکهای ارزش افزوده به عهده یک کارگروه ویژه با مسئولیت وزارت ارشاد اسلامی و عضویت نمایندگان وزارت ارتباطات، وزارت اطلاعات، وزارت کشور، وزارت دادگستری، وزارت بهداشت و درمان، سازمان تبلیغات اسلامی ، ناجا، مرکز ملی فضای مجازی و دادستانی کل کشور است که باید وضعیت پیامک های انبوه را ساماندهی کنند.
در آیین نامه مصوب شورای عالی فضای مجازی، خدمات پیامکی شامل پیامک انبوه و پیامک های ارزش افزوده است که پیامک انبوه جنبه تبلیغاتی دارد و بدون درخواست مشترک ارسال می شود و هزینهای برای مشترکان دربر نخواهد داشت و نیز پیامکهای ارزش افزوده که به انتخاب مشترک خواهد بود و بابت آن باید هزینه پرداخت کند. در این مصوبه، پیامکهای انبوه با محتوای اطلاع رسانی و تبلیغاتی به دلیل حجم زیاد پس از ارسال تحت نظارت وزارت ارشاد قرار خواهند گرفت اما پیامکهای ارزش افزوده پیش از ارسال باید تحت نظارت وزارت ارشاد قرار گیرد و پس از دریافت مجوز، امکان استفاده از آن برای مشترکان ممکن خواهد بود؛ همچنین طبق سیاستهای این مصوبه، شرکتهای ارائه دهنده خدمات پیامکی باید براساس موازین نظام جمهوری اسلامی و پس از تایید وزارت ارشاد نسبت به ارسال پیامک اقدام کنند. در غیر اینصورت برای این شرکتها و حتی اپراتورهای تلفن همراه که بستر ارائه این سرویس را آماده کردهاند جرایمی در نظر گرفته شده است.
همراه اول مسئول محتوای پیامكهای تبلیغی نیست
در تماس با اپراتور همراه اول شرایط ارسال پیامكها و نظارت بر محتوای پیامهای ارسالی را جویا شدیم. یكی از كاركنان اپراتورهمراه اول در گفت وگو با «قانون» در پاسخ به این سوال كه پیامك های تبلیغاتی كه ارسال میشود برای مشترك هزینه بر است یا خیر، گفت: دو شرایط برای این قضیه وجود دارد برخی پیامك های تبلیغاتی وجود دارد كه قاعدتا هزینهای ندارند اما برخی سامانه ها به نام سامانه سرویس ارزشافزوده از سر شماره های 4 الی 6 رقم ارسال میشود كه با درخواست خود مشتركان فعال سازی آن انجام میشود و اگر تلفن مشترك در حالت رمینگ و از ایران خارج شده باشد این هزینه سرویس ارزش افزوده برای آنها منظور میشود اما پیامك های تبلیغاتی كه تبلیغ برخی اجناس یا مكانهاست هزینهای برای مشترك ندارد.
همچنین در پاسخ به این سوال كه مشتركان میگویند دریافت پیامكها گاهی ناخواسته است كه پس از غیر فعال كردن آنها هم باز برای آنها ارسالمیشود این موضوع به پیگیری خود مشترك مربوط است یا پیگیری اپراتورها در این زمینه بیشتر دخالت دارد، توضیح داد: هم میتواند از جانب خود مشترك باشد چون ممكن است شیوه غیر فعالسازیای كه مشترك انجام میدهد درست یا كامل نبوده بنابراین در نهایت میتواند از سوی ما پیگیری كند و گاهی هم میتوانند با ما تماس بگیرند اگر ما دسترسی داشته باشیم میتوانیم برای آن مشترك غیر فعال كنیم یا در غیر اینصورت به واحد فنی ارسال میشود و با این وجود بالاخره غیر فعال میشود و امكان ندارد كه غیرفعال نشود.
این اپراتور در رابطه با این مضوع كه زمانی كه پیامك ها ارسال میشود آیا همراه اول آن متن ارسالی را مطالعه میكند و در نظر دارد كه محتوای متن چیست نیز گفت: شركتهای تبلیغاتی زیر نظر همراه اول فعالیت میكنند و باید گفت آنها مورد قبول همراه اول بوده اند. برخی ارگان ها یا سازمان ها كه میخواهند تبلیغ كنند با شركت تبلیغاتی كه همراه اول آن را قبول دارد قرارداد بسته و به عهده آن شركت است كه محتویات آن پیامك را بسنجد كه نامناسب نباشد. خود همراه اول مستقیم این مسئله را پیگیری نمیكند بلكه شركت های زیر مجموعه آن عهده دار این مسئله هستند.
بی توجهی مخابرات به حقوق مشترکان
به طور كلی باید در نظر داشت كه مصوبه ممنوعیت پیامكهای تبلیغاتی، خبری و اطلاعرسانی از سوی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به اپراتورهای تلفن همراه ابلاغ شده و لازمالاجراست كه در صورت رعایت نشدن آن، جریمههایی برای اپراتورها در نظر گرفته شده است. زمانی که مشترک عدد مورد نظر را به منظور انصراف از دریافت پیامكهای تبلیغاتی ارسال می کند تمام پیامک ها به گفته اپراتورها لغو میشوند این در حالی است که برخی ادارات مانند بانک ها، پیامکی به مشترک مورد نظر خود ارسال میکنند که با چنین اقدام مخابرات، ارسال آن پیامک هم لغو میشود یعنی در چنین اقدامی حقوق مشترك در نظر گرفته نمیشود چون مخابرات به خود اجازه داده حتی بدون توجه به محتوای پیامك آن را ارسال یا در صورت درخواست لغو آن ارسال تمام پیامكها را لغو كند چون محتوای پیامك ها به سازمان دیگری سپرده میشود در صورتی كه خود اپراتور باید به این مسئله رسیدگی كند. از طرفی هم برای بسیاری كه از دریافت پیامك تبلیغی انصراف داده اند نیز پیامكهایی حاوی مطالب فال گیری، مسابقه و ... همچنان در حال ارسال است و حتی با در خواست مكرر مشتری نیز خبری از ممنوعیت ارسال این پیامك ها نیست. به هرحال بررسی محتوای پیامك ها از الزامات ارسال پیامكهاست در حالی كه اپراتور همراه اول از این موضع شانه خالی كرده است.