حسین نوش آبادی
معاون حقوقی و امور مجلس وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
در سال 1348 قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان به‌عنوان نخستین قانونی که به طور خاص به حمایت از حق مؤلف پرداخته به‌تصویب رسید. بعد از این قانون که قانون اصلی و مادر در حوزه حق مؤلف محسوب می‌شود قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی در سال 1352 و سپس قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه‌ای در سال 1379 و چندماده نیز در قانون تجارت الکترونیک در سال 1382 در حمایت از حق مؤلف به تصویب رسیدند. تمامی این قوانین در حال حاضر معتبر و قابل اجرا هستند؛ لذا در حوزه حق مؤلف با خلأ قانونی مواجه نیستیم.
طبق قانون مصوب 1348 که اصلی‌ترین قانون در زمینه حمایت از حق مؤلف محسوب می‌شود، عدم رعایت مفاد این قانون و به عبارتی نقض حقوق مؤلفان و هنرمندان «جرم» و مجازات آن نیز «حبس» است. اما این جرم، جرم خصوصی است به این معنا که رسیدگی به آن نیازمند طرح شکایت از سوی شاکی خصوصی است؛ فلذا پس از وقوع جرم، خود هنرمندان و مؤلفان که ذی حق هستند باید به مراجع قضایی ذی ربط مراجعه کنند و شکایت خود را مطرح نمایند. قطعاً پس از طرح شکایت مراجع قضایی وارد رسیدگی می‌شوند و چنانچه جرم محرز باشد به استناد قانون 48 رأی صادر می‌کنند کما اینکه تاکنون هم آرای متعددی در این خصوص صادر شده است.
بنابراین در اینجا با عدم اجرای قانون مواجه نیستیم؛ اگر منظور از عدم اجرای قانون، عدم رعایت کامل آن و نقض حقوق خالقان آثار از سوی جامعه است، به نظر وزارت ارشاد این موضوع نیازمند فرهنگ‌سازی بیشتر است که باید به‌صورت جمعی صورت بگیرد. برگزاری 6 دوره همایش حقوق مالکیت ادبی، هنری و حقوق مرتبط از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با هدف تعمیم و گسترش فرهنگ احترام به حقوق پدیدآورندگان و جلب توجه همگان اعم از مردم و مسئولان به نیازها و دغدغه‌های فعالان هنری و فرهنگی در همین راستا بوده است. این نکته را هم باید توجه داشته باشیم که ضرورت دارد خود هنرمندان و نویسندگان که صاحبان حق هستند وقتی با نقض حقوق خود مواجه می‌شوند منفعل نباشند و حتماً پیگیر حقوق خود باشند چرا که قانون وجود دارد، حمایت هم کرده است و دستگاه قضا نیز به این موارد که قانوناً جرم است رسیدگی می‌کند.
باید گفت اگرچه قانون 1348 در زمان تصویب خود قانون به روز و پاسخگویی بوده است اما ما هم معتقدیم در شرایط کنونی با تغییرات فناوری و با تحولاتی که در مقررات بین‌المللی در حمایت از حق مؤلف صورت گرفته نیازمند قانون جدید و به روزی هستیم. در مسیر شکل‌گیری قانون جدید، آنچه که به عهده ما به عنوان دولت بوده است تدوین لایحه‌ای جامع است که این اقدام صورت گرفته و در سال 1393 لایحه حمایت از مالکیت فکری که بخش اول آن به حمایت از مالکیت ادبی و هنری می‌پردازد و در صدها جلسه کارشناسی در کمیسیون‌های اصلی و فرعی دولت مورد بررسی قرار گرفته از سوی دولت محترم در سال 1393 تقدیم مجلس شده است و کمیسیون اصلی رسیدگی‌کننده به آن لایحه، کمیسیون حقوقی و قضایی است و نمایندگان این وزارتخانه در دوره قبلی مجلس در کمیسیون‌های صنعت و معدن و عمران به دفاع از موادی از آن پرداخته‌اند.
بنابراین دولت تکلیف خود را در خصوص تهیه لایحه حمایت از هنرمندان و نویسندگان در حوزه حق مؤلف انجام داده است و ما هم‌اکنون بی‌صبرانه منتظریم که مجلس بررسی این لایحه را از سر بگیرد. خوشحالیم از اینکه نمایندگان محترم مجلس نیز نسبت به این موضوع حساس و دغدغه‌مند هستند از این‌رو امیدواریم که بررسی این لایحه که دو سال است در مجلس بلاتکلیف مانده است هرچه زودتر به اتمام برسد.